Bolalar dunyoga boshqacha
nigoh bilan boqadilar. Ularning
qiziquvchan nigohlaridan hech
narsa qochib qutulolmaydi:
ularga atrofdagi hamma narsa
qiziq. Ular ba'zida shunday
savollar berishadiki, bu
savollarga javob berish oson
bo'lmaydi.
Biz bolalarning eng ko'p
beriladigan savollari va ularning
javoblarini e'tiboringizga havola
etamiz.
Suv nega qaynaydi?
Suv isiganda uning molekulalari
harakatlana boshlaydi va buning
natijasida harorat ko'tariladi.
Zarrachalarning harakati
tezlashadi, ularning orasidagi
masofa uzayib boradi va
molekulalarning bir-birini tortish
kuchi etmay qoladi. Shunda ular
uchib, bir-biridan uzoqlashib
ketadi. Suv bug'i shu tarzda
paydo bo'ladi: harorat
ko'tarilganida zarrachalar
harakati tezlashib, havoga
ko'tariladi.
Samolyot nega qulab
tushmaydi?
Masalan, "Boing-747"ning
og'irligi 162 tonna va pastga
qulab tushmaydi. Uning
qulashiga ko'tarish kuchi imkon
bermaydi: havo oqimi qanotlarni
yuqoridan va pastdan siqib
turadi va samolyotni yuqoriga
ko'taradi. Samolyotning tezligi
katta bo'lganligi sababli uning
ostidagi havo zichlashadi va uni
samoda ko'tarib turadi.
Qor nega oq?
Qor uchqunlari alohida holda
shaffof bo'ladi va yorug'likni
o'tkazadi. Lekin ular ko'payib,
zichlashganida yorug'lik qorda
sinadi va ular orqali aks etadi.
Yorug'likning aksini biz oq
rangda ko'ramiz, chunki quyosh
ham biz o'ylagandek sariq emas,
oq rangda.
Nega ko'k rangli soch
bo'lmaydi?
Sochda ikkita bo'yovchi modda
bo'lib, ular qora, jigarrang, sariq
va qizil ranglarga javob beradi.
Shuningdek, soch tolasida havo
sharchalari ham bo'ladi.
Sochning rangi ranglarning
aralashishi va sharchalar
miqdoriga bog'liq. Ranglar
aralashmasidan ko'k va yashil
rang paydo bo'lmaydi.
Koinotda nima uchun vaznsizlik
bor?
Havo kemasi ichidagi
kosmonovtlar koinotda
tortishish kuchi yo'qligi uchun
havoda suzib yurmaydilar.
Tortishish kuchi koinotda ham
mavjud va u orbitadagi jismlarni
ushlab turadi. Vaznsizlik holati
kosmonavtlar orbita halqasida
muntazam ravishda soniyasiga
7,9 km tezlikda tushishgani
uchun paydo bo'ladi. Agarda biz
osmono'par bino liftida mana
shunday tezlikda tushganimizda,
lift ichida muallaq turishimiz
mumkin bo'lardi.
Osmon nega moviy?
Quyosh nuri atmosferada
sochilib ketadi. Oq rang sinadi va
kamalakning etti rangiga
tarqaladi. Ko'k rang barcha
ranglarga nisbatan kuchliroq
yoyilib ketadi va shuning uchun
osmon moviy rangda. Ko'k
rangga boshqa ranglar ham
aralashgani bois osmon sof ko'k
rangda bo'lmaydi.
Tuman nima?
Tuman — bu mayda suv
tomchilari yoki yerdan ko'tarilib
turuvchi mayda muz zarralaridir.
Sovuq havo iliq yerga urilganida
suv bug'i yoki muz zarralari
paydo bo'ladi va bulutga aylanib
yerdan ko'tariladi.
Suv nega yonmaydi?
Suv vodorodning kislorod bilan
oksidlanishi natijasida issiqlik
ajratib paydo bo'ladi. Suv
issiqlikni berib bo'lgani bois
tabiiy sharoitda yonmaydi.
Nega soat millari teskari
yo'nalishda aylanmaydi?
Quyosh soatlari Shimoliy
yarimsharda ixtiro qilingan
bo'lib, gnomon soyasi Quyosh
harakatiga mos ravishda
harakatlangan. Mexanik soatlar
ixtiro qilingach, siferblatdagi
raqamlar joylashuvi saqlab
qolingan.
G'ildirak nega aylana shaklida?
G'ildirak aylana shaklida
bo'lishining sababi, tekis yo'lda
yurishga qulay. G'ildirakning
barcha yoylari o'qdan bir xil
masofada joylashadi. Shuning
uchun tekis yo'lda
harakatlanganda o'q doimo bir
xil balandlikda turadi va
avtomobil/aravani silkitmaydi.
Agarda yo'l garmon shaklida
bo'lganida edi, kvadrat
shaklidagi g'ildirakda
harakatlanish qulayroq bo'lardi.